Khái niệm

Hen suyễn là bệnh viêm mạn tính đường dẫn khí (phế quản). Viêm mạn tính đi kèm với sự quá nhạy cảm của đường dẫn khí, là nguyên nhân các cơn suyễn tái đi tái lại.

Triệu chứng của bệnh: Khò khè, khó thở, nặng ngực và ho, thường xảy ra vào ban đêm hay sáng sớm. Các cơn suyễn đi kèm với việc lan rộng của tắc nghẽn đường dẫn khí bên trong phổi, tuỳ từng loại mà có thể hồi phục tự nhiên hay do điều trị.

Hen suyễn có thể rất trầm trọng. Mỗi năm tại Mỹ hen suyễn gây ra khoảng 5.000 ca tử vong, 2 triệu trường hợp phải cấp cứu và 500.000 trường hợp phải nhập viện mỗi năm. Hơn nữa, nếu không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách, hen suyễn có thể gây suy giảm dài hạn chức năng phổi (suy hô hấp mạn tính).

Các loại hen suyễn

• Hen suyễn dị ứng: Xuất phát từ nguyên nhân dị ứng với một số loại như phấn hoa hay vảy da của thú vật. Người bị loại hen suyễn này có tiền sử cá nhân hay gia đình bị bệnh về dị ứng như: viêm mũi dị ứng hay sốt cỏ khô và các bệnh ngoài da như ngứa, nổi ban đỏ...

  Hen suyễn theo mùa, một dạng của hen suyễn dị ứng, có thể bị bùng phát bởi cây cỏ hoặc phấn hoa trong không khí. Ví dụ, một số người thấy rằng bệnh hen suyễn của họ thường trở nên tệ hại hơn vào mùa xuân khi cây cỏ nở hoa. Một số khác lại thấy rằng họ bị nặng hơn vào cuối mùa hạ hay đầu mùa thu khi cúc dại nở hoa và nấm mốc từ lá cây phát triển.

• Hen suyễn do vận động thể lực: Đề cập đến các triệu chứng hen suyễn bị kích phát do vận động thể lực hoặc các hoạt động gắng sức. Các triệu chứng này thường được ghi nhận trong 2 ngày sau khi vận động. Vận động ngoài trời vào mùa đông thường trở nên đặc biệt tệ hại đối với những bệnh nhân bị loại hen suyễn này.

• Hen suyễn về đêm: Là loại hen suyễn thường chỉ xảy ra về đêm, đặc biệt là thời gian từ 2 - 4 giờ sáng. Lúc này nồng độ của các chất mà cơ thể bạn sinh ra như adrenaline và corticosteroid - để bảo vệ cơ thể chống lại bệnh suyễn - là thấp nhất, làm xuất hiện các triệu chứng hen suyễn.

• Hen suyễn trong thai kỳ: Thai phụ bị hen suyễn có tỷ lệ biến chứng liên quan đến thai kỳ cao hơn. Trong số những bệnh nhân có thai bị hen suyễn, 1/3 sẽ thấy có cải thiện chứng hen suyễn, 1/3 vẫn duy trì tình trạng cũ và 1/3 sẽ bị hen suyễn nặng hơn.

• Hen suyễn do nghề nghiệp: Người bị hen suyễn nhạy cảm với các cơn bùng phát bệnh khi tiếp xúc với hơi khói bụi hay môi trường hoá chất độc hại.

Khi điều trị bệnh hen suyễn, bác sĩ thường phải xác định loại hen suyễn thông qua các triệu chứng mà bạn mắc phải. Nếu điều trị đúng cách, chúng ta có thể kiểm soát bệnh hen suyễn.

Thuốc dùng dài hạn giúp dự phòng các triệu chứng hen suyễn. Nếu dùng đều đặn và đầy đủ, chúng sẽ làm giảm co thắt đường dẫn khí hoặc làm giảm viêm đường dẫn khí hoặc cả hai. Các thuốc dự phòng hen suyễn bao gồm Corticosteroid dạng hít, các thuốc giãn đường dẫn khí (thuốc đồng vận beta 2) tác dụng kéo dài.

Như chúng ta đã biết, thuốc dùng trong hen suyễn được chia thành hai loại: Thuốc cắt cơn và thuốc dự phòng. Tất cả những ai bị hen suyễn lúc nào cũng nên có sẵn trong người ống thuốc hít cắt cơn hen suyễn để sẵn sàng hít ngay khi thấy triệu chứng hen suyễn xuất hiện. Thuốc dự phòng giúp ngăn ngừa cơn hen suyễn xảy ra. Khi dùng đầy đủ và đều đặn, thuốc dự phòng hen suyễn làm giảm sự co thắt và viêm ở đường dẫn khí. Vì vậy, thuốc dự phòng hen suyễn nên được sử dụng dài hạn, thậm chí suốt đời khi hen suyễn còn 'gắn bó' với bạn.

Thuốc dự phòng hen suyễn là những thuốc hít chứa Corticosteroid hoặc thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài hoặc phối hợp cả hai Corticosteroid và thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài.

Thuốc hít Corticosteroid (ICS)

Thuốc hít Corticosteroid làm giảm viêm đường dẫn khí, giúp:

• Cải thiện chức năng phổi

• Dự phòng triệu chứng hen suyễn

• Giảm thiểu việc sử dụng thuốc cắt cơn

• Giảm thiểu khả năng tổn thương dài hạn đường dẫn khí

Thuốc hít Corticosteroid có tác dụng trực tiếp trên phổi giúp làm giảm viêm đường dẫn khí. Do thuốc hít Corticosteroid đi thẳng vào đường dẫn khí (nơi cần thuốc đến tác dụng), nên ít có tác dụng xấu ảnh hưởng trên cơ thể như thuốc Corticosteroid dạng uống (Corticosteroid dạng uống đi đến mọi nơi trong cơ thể). Để giúp dự phòng ho, khò khè hay các triệu chứng khác của hen suyễn, khi được bác sĩ kê đơn thuốc hít Corticosteroid, bạn nên dùng đều đặn mỗi ngày, ngay cả khi không có triệu chứng hen suyễn.

Corticosteroid hít so với Steroid đồng hóa

Trước hết, cần 'định nghĩa' steroid đồng hóa, đó là một nhóm hormone tổng hợp có vai trò thúc đẩy sự tích trữ protein và thúc đẩy sự phát triển của mô, thỉnh thoảng được vận động viên dùng để làm tăng khối cơ và sức mạnh của cơ.

Đừng lẫn lộn thuốc hít Corticosteroid với các steroid đồng hóa. Các Corticosteroid được dùng cho hen suyễn không giống với các steroid bị lạm dụng bởi một số vận động viên để làm tăng khối lượng cơ của cơ thể.

Các steroid đồng hóa được vận động viên sử dụng để tăng khối lượng cơ và cải thiện thành tích. Các thuốc này gây ra một số tác dụng phụ nguy hiểm và có thể gây ra những vấn đề nguy hiểm cho sức khỏe.

Corticosteroid hít làm giảm viêm (sưng đường dẫn khí). Theo Hướng dẫn điều trị hen suyễn của Viện Tim, Phổi và Huyết học Hoa Kỳ, thuốc hít Corticosteroid là thích hợp và là thuốc dự phòng dài hạn hiệu quả nhất ở những người bị hen suyễn dai dẳng (mạn tính). Hơn nữa, có bằng chứng ngày một rõ ràng rằng thuốc hít Corticosteroid cũng có thể giúp ngăn ngừa tổn thương đường dẫn khí – tổn thương đường dẫn khí có thể xảy ra khi hen suyễn không được điều trị.

Các thuốc hít corticosteroid thường được sử dụng

Hiện nay, trên thị trường thuốc hít Corticosteroid tại Việt Nam có những hoạt chất sau:

• Beclomethasone

• Budesonide

• Fluticasone

Các thuốc làm giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài (các thuốc đồng vận beta-2 tác dụng kéo dài)

Các thuốc làm giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài cũng được sử dụng trong điều trị dự phòng hen suyễn. Các thuốc này giúp đường dẫn khí của bạn mở rộng ra do làm giãn cơ trơn bao quanh đường dẫn khí. Khi được sử dụng đầy đủ và đều đặn, các thuốc làm giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài giúp làm giảm sự co thắt đường dẫn khí, cải thiện chức năng phổi, ngăn chặn các triệu chứng hen suyễn, làm giảm thiểu sự cần thiết dùng thuốc hít cắt cơn.

Các thuốc hít làm giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài thường được sử dụng

Hiện nay, trên thị trường thuốc hít làm giãn đường dẫn khí tác dụng kéo dài tại Việt Nam có những hoạt chất sau: Salmeterol, Formoterol.

Hai chế phẩm phối hợp dưới dạng thuốc hít dùng trong dự phòng hen suyễn thường được sử dụng là:

• SERETIDE Evohaler: phối hợp Salmeterol và Fluticasone.

• SYMBICORT Turbuhaler: phối hợp Formoterol và Budesonide.