Chi tiết Bệnh Suy tuyến yên

Các tên gọi khác của bệnh này:

Suy chức năng tuyến yên
Giảm hormone tuyến yên

Suy tuyến yên là hội chứng tương đối hiếm gặp, chỉ sự thiếu hụt chức năng một hoặc nhiều hormone thuỳ trước ảnh hưởng tới chức năng tuyến đích. Tuyến yên là một tuyến nội tiết nhỏ hình hạt đậu nằm ở hố yên sàn não, phía sau mũi và giữa hai tai, có ảnh hưởng, chi phối tới hầu hết hoạt động chức năng của hầu hết mọi cơ quan trong cơ thể.

Nguyên nhân chính của suy tuyến yên là do chấn thương ảnh hưởng đến tuyến yên, ung thư, nhiễm trùng, đột quỵ và mất máu trong quá trình mang thai.

Triệu chứng

Biểu hiện lâm sàng của suy tuyến yên rất đa dạng và phong phú, tuỳ thuộc vào loại hormone nào bị thiếu hụt và mức độ thiếu hụt nặng hay nhẹ. Đôi khi các triệu chứng không rõ rệt, mơ hồ và dễ bị bỏ qua. Các triệu chứng bao gồm: mệt mỏi, đau đầu, buồn nôn, táo bón, giảm cân, chán ăn, đau bụng, không chịu được lạnh, vấn đề thị giác, mất lông mu, đau khớp, khản giọng, sưng mặt, khát nước, đi tiểu nhiều, và ngất xỉu .

Chẩn đoán

Hỏi bệnh sử và khám thực thể.
Xét nghiệm máu sẽ được thực hiện để đo lường mức độ thiếu hoặc thấp của hormone.
Kiểm tra hình ảnh có thể được thực hiện để xác định nguyên nhân gây ra các tổn thương tuyến yên.

Điều trị

Xét nghiệm máu toàn bộ (CBC).
Xét nghiệm bảng chuyển hóa toàn diện (CMP).
Chụp cắt lớp vi tính (CT Scan).
Chụp cộng hưởng từ (MRI).
Chụp X-quang.
Xét nghiệm horrmone kích thích nang trứng FSH, hormone kích thích thể vàng LH, hormone kích thích tuyển giáp TSH.

Tuyến yên là một tuyến nội tiết nhỏ hình hạt đậu nằm ở hố yên sàn não, phía sau mũi và giữa hai tai. Mặc dù có kích thước nhỏ như vậy nhưng tuyến yên lại có vai trò rất quan trọng, nó chỉ huy nhiều tuyến nội tiết của cơ thể như tuyến giáp, tuyến thượng thận và tuyến sinh dục..vv cho nên tuyến yên ảnh hưởng, chi phối tới hầu hết hoạt động chức năng của hầu hết mọi cơ quan trong cơ thể.

Suy tuyến yên là thuật ngữ chỉ sự thiếu hụt chức năng một hoặc nhiều hormone thuỳ trước ảnh hưởng tới chức năng tuyến đích. Suy tuyến yên có thể chỉ suy một tuyến hoặc nhiều tuyến (suy đa tuyến). Đây là hội chứng tương đối hiếm gặp, suy tuyến yên gặp ở mọi lứa tuổi, tỷ lệ mắc tăng theo tuổi, khoảng 5-7 ca/100.000 dân.

Suy tuyến yên nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể gây nguy hiểm tới tính mạng như sốc truỵ mạch, hôn mê hạ đường máu hoặc rối loạn điện giải nặng. Hoặc nhẹ hơn làm giảm chất lượng cuộc sống, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh khác như bệnh tim mạch, loãng xương, tâm thần, giảm tuổi thọ của người bệnh.

Tuỳ vào nguyên nhân gây suy tuyến yên như phẫu thuật lấy u trong một số trường hợp là xạ trị khối u hoặc điều trị nội khoa u tiết Prolactin có thể giúp phục hồi chức năng tuyến yên một phần hay hoàn toàn. Nếu nguyên nhân không thể giải quyết bằng phẫu thuật hoặc xạ trị cần điều trị nội khoa thay thế các hormone đích.

Điều trị thay thế hormone:

Điều trị suy thượng thận: Có thể uống chế phẩm Corticoid như Hydrocortisone 10-25 mg/24 giờ (chia 2 lần) hoặc Prednisolone 5-7,5 mg/24 giờ. Chú ý khi có tình trạng stress (phẫu thuật, nhiễm khuẩn, sốt cao, tiêu chảy...vv) cần tăng liều lên 100-150 mg Hydrocortisone/24 giờ. Trong chế độ ăn, người bệnh cần ăn mặn hơn bình thường, bổ sung thực phẩm giầu vitamin D và canxi.

Điều trị suy giáp: Dùng hormone giáp sau khi đã điều trị thay thế hormone thượng thận. Các thuốc hormone giáp cần uống trước ăn 30 phút, cách xa các thuốc chứa sắt, canxi, magie...vv.
Điều trị suy sinh dục thứ phát:
- Với bệnh nhân nữ: Dùng thuốc tránh thai uống (20-35µg Ethinyl Oestradiol hoặc Oestrogen dưới dạng dán da hay dạng gel (ít nguy cơ huyết khối hơn). Phối hợp với Progesterone nếu bệnh nhân không bị cắt tử cung. Dừng thuốc khi bệnh nhân tới tuổi mãn kinh. Bệnh nhân dùng hormone nữ tổng hợp cần theo dõi định kỳ vú, khám phụ khoa để tránh nguy cơ ung thư vú và ung thư nội mạc tử cung cũng như huyết khối tĩnh mạch chi dưới.
- Với bệnh nhân nam: Dùng Testosterone gel 25-50mg. Testosterone Enanthate 250 mg tiêm bắp sâu/2-4 tuần/lần. Khi sử dụng các hormone sinh dục nam, bác sỹ sẽ định kỳ kiểm tra loại trừ ung thư tuyến tiền liệt như siêu âm, định lượng PSA ngoài ra bệnh nhân cần theo dõi huyết áp, xét nghiệm Hematocrit để theo dõi tình trạng tăng hồng cầu do thuốc.

Chú ý với bệnh nhân có nguyện vọng sinh con cần được chuyển tới cơ sở chuyên khoa sâu để được sử dụng các thuốc kích thích sự phát triển và trưởng thành nang trứng và tinh trùng.

Bệnh nhân suy tuyến yên cần biết việc điều trị thay thế hormone là rất cần thiết và phải dùng thuốc suốt đời. Nếu có những dấu hiệu như mệt, buồn nôn, nôn, sốt huyết áp thấp hoặc truỵ mạch, nhịp chậm chóng mặt cần tăng liều Corticoid và tới khám ở cơ sở chuyên khoa để được chỉnh liều thuốc cho phù hợp.