TOP 5 các bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em

Các bệnh truyền nhiễm như bệnh tay chân miệng, bệnh sởi, sốt xuất huyết, bệnh cúm hay bệnh thủy đậu gây ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của trẻ. Ngoài lưu tâm tới những triệu chứng bệnh, bố mẹ nên đưa trẻ tới gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bài viết sau đây sẽ giúp bạn hiểu rõ chi tiết hơn về các bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em được nêu trên

1. Bệnh truyền nhiễm là gì?

Bệnh truyền nhiễm là tập hợp các bệnh do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng gây ra. Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi song phổ biến nhất là trẻ em, do đây là đối tượng có hệ miễn dịch kém, chưa được hoàn thiện như người trưởng thành. 

Tại Việt Nam, các bệnh thường gặp ở trẻ bao gồm bệnh tay chân miệng, bệnh sởi, bệnh cúm, sốt xuất huyết hoặc thủy đậu. Mỗi loại bệnh có thể do một hoặc nhiều mầm bệnh gây ra. Do đó, cách điều trị phụ thuộc vào những triệu chứng khi bệnh khởi phát. 

Bệnh truyền nhiễm là các loại bệnh do vi sinh vật gây ra, có thể lây từ người sang người qua nhiều hình thức

2. TOP 5 bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em 

2.1 Bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng là loại bệnh nhiễm trùng do virus Coxsackievirus A16 và Enterovirus E71 gây ra. Biểu hiện ban đầu của bệnh là mệt mỏi, đau họng và sốt nhẹ. Sau khoảng 2 ngày, các nốt mụn nước bắt đầu xuất hiện trong lòng bàn tay, bàn chân, đôi khi ở mông hoặc quanh hậu môn của bé. 

Một số trẻ còn gặp phải tình trạng viêm loét, với kích cỡ nốt loét khoảng 2mm – 3mm trong khoang miệng (má trong, lợi, lưỡi). Điều này gây cảm giác đau khi nhai nuốt, khiến trẻ biếng ăn hoặc ăn không ngon miệng. 

Tay chân miệng là một trong những bệnh thường gặp ở trẻ em do virus Coxsackievirus A16 và Enterovirus E71 gây ra

Với trẻ bị tay chân miệng thể nhẹ (chỉ có mụn nước và loét miệng), bố mẹ có thể áp dụng cách chăm sóc tại nhà như:

• Chế độ dinh dưỡng khoa học: Cho trẻ ăn thức lỏng như cháo loãng hoặc súp để dễ tiêu hóa. Nên bổ sung nhiều chất lỏng cho cơ thể bệnh nhi, bao gồm nước đun sôi để nguội, nước ép trái cây tươi hoặc dung dịch điện giải (Oresol) để ngăn ngừa tình trạng mất nước. Trường hợp bé không thể nuốt chất lỏng, hãy truyền dịch qua đường tĩnh mạch theo hướng dẫn của bác sĩ. 
• Giữ gìn vệ sinh cho trẻ: Tắm cho bé mỗi ngày bằng nước ấm để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn. Sau khi tắm hãy thay quần áo mềm mại, rộng rãi và dễ thấm hút mồ hôi. Ngoài ra, phụ huynh nên chú ý cắt móng tay hoặc đeo bao tay cho trẻ để giảm tổn thương do gãi ngứa. 
• Về thuốc men: Dùng thuốc Paracetamol hoặc Ibuprofen để giảm đau và hạ sốt cho bé. Ở các vị trí tổn thương ngoài da, nên thoa dung dịch sát khuẩn như Betadine hoặc Glycerin borat để giảm nguy cơ nhiễm trùng. 

Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bôi bất kỳ thuốc nào lên da của trẻ bị tay chân miệng

2.2 Sốt xuất huyết

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ, do virus Dengue và muỗi vằn Aedes Aegypti gây ra. Biểu hiện của sốt xuất huyết tương đối phức tạp do bệnh diễn tiến qua 3 giai đoạn:

• Giai đoạn sốt (Giai đoạn khởi phát): Đây là giai đoạn trẻ bị sốt cao đột ngột và liên tục trên 38 độ C, kèm theo các triệu chứng khác như quấy khóc, chán ăn, buồn nôn và nôn trớ, sung huyết ở da, chảy máu chân răng.
• Giai đoạn nguy hiểm: Trẻ bị sốt xuất huyết có thể rơi vào giai đoạn nguy hiểm khi bệnh diễn tiến từ ngày thứ 3 tới ngày thứ 6, với các biểu hiện như dịch tràn phổi khiến bụng bị sưng phù, gan to bất thường, mí mắt phù nề, tiểu ra máu, chảy máu mũi, tụt huyết áp, đầu và tứ chi lạnh. 
• Giai đoạn hồi phục: Sau giai đoạn nguy hiểm khoảng 48 – 72 giờ, trẻ bắt đầu tự hồi phục. Cụ thể là trẻ giảm sốt, huyết áp ổn định, tiểu nhiều và thèm ăn hơn. Khi xét nghiệm máu thấy số lượng bạch cầu tăng nhanh và số lượng tiểu cầu trở về mức bình thường.

   

  

  Sốt xuất huyết gây ra tình trạng sốt cao liên tục và không thuyên giảm ở trẻ

Với sốt xuất huyết cấp độ nhẹ, bố mẹ có thể tự chăm sóc trẻ tại nhà dựa trên những phương pháp sau:

Sử dụng thuốc

Nếu nhiệt độ trên 38,5 độ C, cần cho trẻ uống thuốc hạ sốt Paracetamol với liều lượng từ 10 – 15 mg, dùng 6 giờ/lần nếu như sốt cao không thuyên giảm. Không cho bé dùng Aspirin vì có thể làm rối loạn đông máu, ảnh hưởng xấu tới sức khỏe. 

Nếu thân nhiệt trên 37 độ C và dưới 38, 5 độ C thì không cần cho trẻ uống thuốc hạ sốt. Thay vào đó, lau mát bằng khăn mềm nhúng nước ấm để hạ nhiệt. Trẻ bị sốt cao trong thời gian dài (trên 39 độ) nên uống nhiều nước, tốt nhất là nước pha từ Oresol để bù đắp chất điện giải.

Về dinh dưỡng 

Nên chia khẩu phần ăn của trẻ thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, đảm bảo thức ăn lỏng, giàu dinh dưỡng như cháo, súp rau củ và sữa uống các loại để dễ tiêu hóa. Tránh các loại thức ăn nhiều dầu mỡ, nước uống có màu sẫm vì đây là những thực phẩm khó tiêu, gây ảnh hưởng xấu tới đường ruột.

Trường hợp trẻ không thể ăn uống được do nôn ói quá nhiều, lờ đờ, không tỉnh táo, bố mẹ cần đưa trẻ tới cơ sở y tế gần nhất để được điều trị đúng cách. 

Nên cho trẻ sốt xuất huyết ăn thức ăn lỏng, giàu dưỡng chất như cháo, súp rau củ hoặc sữa uống các loại

2.3 Bệnh sởi

Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus thuộc nhóm Paramyxo gây ra, có thể lây truyền từ người sang người thông qua đường hô hấp (ho, hắt hơi, nói chuyện). Bệnh xảy ra chủ yếu ở trẻ nhỏ, người có hệ miễn dịch kém và dễ bùng phát ở những khu vực công cộng như nhà trẻ, trường học hoặc khu dân cư. 

Bệnh sởi ở trẻ em diễn tiến qua 4 giai đoạn, cụ thể:

• Giai đoạn ủ bệnh: Kéo dài từ 8 – 11 ngày với các biểu hiện nhẹ như mệt mỏi, biếng ăn và biếng chơi. 
• Giai đoạn khởi phát: Đây là giai đoạn trẻ gặp phải hội chứng nhiễm khuẩn, sốt nhẹ hoặc vừa, sau đó sốt cao từ 38,5 – 40 độ C. Trẻ dễ quấy khóc, hắt hơi, sổ mũi, ho khan, ăn vào dễ bị nôn hoặc tiêu chảy.
• Giai đoạn toàn phát: Xuất hiện các nốt ban trên cơ thể. Trình tự mọc ở sau tai, lan ra mặt, sau đó lan xuống cổ, ngực, lưng, tay và lan đến chân. Đặc điểm của nốt ban là dạng ban hồng, kích thước nhỏ, mọc rải rác hoặc dính liền với nhau thành từng đám tròn 3 – 6mm trên bề mặt da. 
• Giai đoạn hồi phục: Các nốt ban dần biến mất và để lại vết thâm trên da.

Bệnh sởi diễn tiến qua 4 giai đoạn gây ra nhiều ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ

Khi xuất hiện các dấu hiệu bệnh sởi, bố mẹ nên đưa trẻ tới bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị theo phác đồ phù hợp. Trường hợp trẻ bị sởi thông thường, đủ điều kiện cách ly và chăm sóc tại nhà, hãy áp dụng những cách chăm sóc trẻ sau theo hướng dẫn của bác sĩ: 

• Hạ sốt: Áp dụng phương pháp hạ sốt vật lý như lau mát bằng khăn ấm hoặc sử dụng thuốc hạ sốt thông thường như Paracetamol. 
• Giữ vệ sinh cơ thể: Tắm rửa nhẹ nhàng bằng nước ấm, thay quần áo thoáng mát, nhỏ mắt và nhỏ mũi cho trẻ bằng nước muối sinh lý 3 lần/ngày để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn. 
• Dinh dưỡng hợp lý: Nên chế biến thức ăn lỏng, dễ tiêu hóa và phù hợp với khẩu vị của trẻ. Trường hợp bé bị tiêu chảy, viêm phổi thì nên bổ sung thực phẩm giàu kẽm trong khẩu phần ăn. 

 2.4 Bệnh cúm 

Cảm cúm là bệnh nhiễm trùng hô hấp cấp tính do virus cúm gây ra. Bệnh xảy ra quanh năm, dễ bùng phát và đạt đỉnh vào mùa xuân. Trẻ em dưới 5 tuổi là đối tượng dễ mắc cúm do sức đề kháng kém. 

Khoảng 2 ngày sau khi cơ thể tiếp xúc với virus cúm, những cơn sốt bắt đầu xuất hiện, từ sốt nhẹ cho đến sốt cao (39 độ C), kèm theo ớn lạnh và đổ mồ hôi. Ngoài ra, trẻ còn ho khan, nghẹt mũi, chảy nước mũi (dịch trong mũi có thể không màu hoặc có màu vàng, màu xanh), đau họng, đau nhức cơ bắp, biếng ăn, nôn mửa hoặc bị tiêu chảy. 

Bệnh cúm gây ra tình trạng sốt, ho khan, chảy nước mũi, kèm theo ớn lạnh và đổ mồ hôi ở trẻ

Tùy vào tình trạng và mức độ bệnh khác nhau mà các bác sĩ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp. Nếu bệnh ở thể nhẹ thì bố mẹ nên theo dõi, cách ly và chăm sóc trẻ bằng những biện pháp sau:

• Dùng thuốc hạ sốt, thuốc giảm ho theo hướng dẫn của chuyên gia y tế. 
• Cho trẻ mặc quần áo vải mềm, thoáng mát và thấm hút mồ hôi. Đồng thời chườm ấm nếu như trẻ bị sốt cao. 
• Vệ sinh mắt, mũi, miệng bằng dung dịch nước muối pha loãng 0,9%.
• Vệ sinh khay ăn, thau chậu, bô, đồ chơi và các vật dụng của trẻ bằng xà phòng sát khuẩn.
• Tăng cường bổ sung thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất, thức ăn lỏng, dễ tiêu hóa như cháo, súp rau củ và sữa cho trẻ. Để cân bằng chất điện giải trong cơ thể, hãy cho trẻ uống nhiều nước, tốt nhất là nước lọc, nước trái cây hoặc thuốc Oresol.  

Trường hợp bệnh diễn tiến nặng, cần cho trẻ nhập viện ngay để được theo dõi và kết hợp điều trị hồi sức tích cực. Thuốc kháng sinh hoặc thuốc kháng virus có thể được dùng để cải thiện tình trạng bội nhiễm do vi khuẩn gây ra. 

2.5 Bệnh thủy đậu

Thủy đậu là bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em dưới 10 tuổi, chủ yếu do virus Varicella Zoster gây ra. Đây là loại virus có khả năng lây qua đường không khí, khiến người lành dễ bị nhiễm bệnh nếu như hít phải giọt nước bắn ra từ hoạt động ho, hắt hơi, chảy mũi của người bệnh.

Bệnh thủy đậu diễn tiến qua 3 thời kỳ, bao gồm:

• Thời kỳ ủ bệnh: Từ 14 ngày đến 17 ngày, không xảy ra triệu chứng lâm sàng nào. 
• Thời kỳ khởi phát: Xảy ra trong 1 ngày với các triệu chứng như sốt nhẹ hoặc sốt cao 39 – 40 độ C. Trẻ không chịu chơi, quấy khóc, co giật, kèm theo viêm họng, viêm xuất tiết đường hô hấp. 
• Thời kỳ toàn phát: Xuất hiện các “nốt rạ” trên cơ thể. Ban đầu, đây là những nốt ban đỏ, sau vài giờ chuyển thành nốt phỏng nước trong. Từ 24 – 48 giờ, nốt ban ngả màu vàng, có hình cầu nổi trên bề mặt da. Ban mọc rải rác toàn thân với số lượng trung bình 100 – 500 nốt, kể cả trong chân tóc và trong miệng. 
• Biến chứng: Nếu không điều trị kịp thời, bệnh thủy đậu gây ra nhiễm trùng da, nhiễm trùng máu, nhiễm trùng xương khớp, viêm phổi hoặc viêm não.

Xuất hiện các nốt rạ khắp cơ thể là triệu chứng điển hình của bệnh thủy đậu

Các bác sĩ chỉ định bạn cho trẻ uống thuốc kháng sinh hoặc thuốc Paracetamol để giảm đau và hạ sốt. Ngoài ra, hãy sử dụng dung dịch sát khuẩn như Methylen hoặc Castellani để chấm lên các nốt ban đã vỡ, giảm nguy cơ nhiễm trùng. 

Về chế độ dinh dưỡng, hãy cho trẻ ăn các thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu hóa, đồng thời uống nhiều nước (điển hình như nước hoa quả) để cân bằng lượng nước mất đi. Chú ý giữ vệ sinh cho trẻ, tắm rửa nhẹ nhàng mỗi ngày bằng nước ấm để hạn chế tình trạng nhiễm khuẩn. 

Nếu trẻ cảm thấy khó chịu, lừ đừ, mệt mỏi, hôn mê hoặc xuất huyết trên nốt rạ thì bố mẹ nên đưa ngay tới cơ sở y tế để được hỗ trợ và xử trí kịp thời. 

3. Cách phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm ở trẻ nhỏ

Ngoài áp dụng những cách chăm sóc tại nhà, bố mẹ nên quan tâm tới cách phòng bệnh tốt nhất cho trẻ. Đặc biệt là trong thời điểm bệnh truyền nhiễm dễ bùng phát và đạt đỉnh, hãy bảo vệ con bằng các nguyên tắc phòng bệnh sau:

• Không cho trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh. Chú ý che miệng và mũi khi hắt hơi, đồng thời mang khẩu trang khi tới những nơi đông người. 
• Rửa tay sạch bằng xà phòng nhiều lần trong ngày (bao gồm người lớn và trẻ em), tốt nhất là trước khi nấu ăn, trước khi ăn hoặc cho trẻ ăn, sau khi dùng nhà vệ sinh và thay tã cho trẻ, trước khi bế ẵm hoặc sau khi tiếp xúc với các bọng nước. 
• Thực hiện tiêm chủng định kỳ cho bé để giảm nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm. 
• Giữ vệ sinh không gian sống. Khử trùng các dụng cụ tiếp xúc hằng ngày như đồ chơi, đồ dùng học tập, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, mặt bàn/ghế, sàn nhà, bằng xà phòng hoặc chất tẩy rửa, sau đó rửa lại với nước sạch.

   

  

  Rửa tay mỗi ngày là biện pháp phòng ngừa bệnh truyền nhiễm hiệu quả nhất cho trẻ

Ngoài điều trị bệnh truyền nhiễm theo phác đồ phù hợp, bố mẹ có thể chăm sóc trẻ tại nhà bằng cách sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ, kết hợp dinh dưỡng khoa học, nghỉ ngơi hợp lý và vệ sinh thân thể đúng cách. Điều này giúp thuyên giảm tình trạng bệnh, ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm xảy ra.