Fentanyl MAT 75mcg/h

Liều lượng và cách dùng:

Người lớn: 

• Liều Fentanyl nên dựa vào thể trạng của từng bệnh nhân và nên được đánh giá định kỳ đều đặn sau khi dán. 

• Chọn liều khởi đầu: Kích thước của miếng dán Fentanyl khởi đầu nên dựa vào tiền sử dùng thuốc opioid của bệnh nhân, bao gồm mức độ dung nạp opioid nếu có, cũng như là bệnh cảnh lâm sàng hiện tại và tình trạng sử dụng thuốc của bệnh nhân. 

• Bệnh nhân chưa từng dùng opioid: Nên dùng liều Fentanyl hàm lượng nhỏ nhất 25 mcg/giờ khi khởi đầu. 

• Bệnh nhân đã dung nạp opioid: Chuyển đổi từ các thuốc nhóm opioid dạng uống hoặc dạng tiêm sang Fentanyl, trình tự như sau: 

• Tính nhu cầu dùng thuốc giảm đau 24 giờ trước đó. 

• Chuyển số lượng này sang liều giảm đau tương đương Morphin uống. 

• Không thể đánh giá sơ khởi tác động giảm đau tối đa của Fentanyl trong vòng 24 giờ sau khi dán trên cả hai bệnh nhân chưa dùng opioid và đã dung nạp opioid. Sự chậm trễ này là do sự gia tăng dần dần nồng độ fentanyl trong huyết thanh trong vòng 24 giờ sau khi dán liều khởi đầu. Do đó, điều trị giảm đau trước đó nên được giảm bỏ dần dần sau khi dán liều khởi đầu Fentanyl cho đến khi đạt được hiệu quả giảm đau của Fentanyl. 

Trẻ em: 

• Chỉ dùng ở trẻ đã dung nạp opiod với liều tương đương tối thiểu 45mg morphin/ngày. 

• Ngưng điều trị Fentanyl: Nếu cần thiết phải ngưng Fentanyl, việc thay thế bằng các opioid khác nên dần dần, bắt đầu ở liều thấp và gia tăng dần dần. Ðiều này là do nồng độ fentanyl giảm dần dần sau khi gỡ bỏ miếng dán, nồng độ fentanyl trong máu giảm 50% khoảng 17 giờ hoặc lâu hơn. Nói chung, ngưng điều trị thuốc giảm đau opioid nên dần dần để ngăn ngừa triệu chứng rút lui thuốc.

1. Loại thuốc:

Thuốc giảm đau nhóm Opioid

2. Dạng thuốc và Hàm lượng:

• Thuốc tiêm Fentanyl citrat, thuốc tiêm phối hợp Fentanyl với Droperidol.

• Ống tiêm 2 ml, 5 ml, 10 ml, 20 ml (50 microgam/ml), lọ 20, 30 và 50 ml (50 microgam/ml).

• Ống tiêm 2 ml chứa 50 microgam Fentanyl và 2,5 mg Droperidol/ml

3. Dược lý và Cơ chế tác dụng:

Fentanyl là thuốc giảm đau mạnh kiểu gây ngủ Morphin, tác dụng giảm đau mạnh gấp 100 lần Morphin. Fentanyl liều cao vẫn duy trì chức năng tim ổn định và làm giảm biến chứng nội tiết do stress. Fentanyl giảm đau nhanh tối đa khoảng 3 - 5 phút sau khi tiêm tĩnh mạch và kéo dài khoảng 1 - 2 giờ đồng thời ức chế hô hấp. Giống như các dạng Opioid khác, Fentanyl có thể làm cơ co cứng và tim đập chậm. Fentanyl chuyển hóa ở gan và mất hoạt tính. Khoảng 10% được đào thải ở dạng không đổi qua nước tiểu. Khoảng 80% Fentanyl liên kết với protein huyết tương; Fentanyl phân bố một phần trong dịch não tủy, nhau thai và một lượng rất nhỏ trong sữa.

• Ứ đọng đờm - suy hô hấp (nếu không có trang bị hỗ trợ hô hấp).

• Ðau nhẹ (trong trường hợp này, nên dùng các thuốc giảm đau khác như Acetaminophen, thuốc giảm đau không Steroid).

• Bệnh nhược cơ.

1. Tác dụng không mong muốn (ADR):

Khoảng 45% trường hợp điều trị với Fentanyl có thể xuất hiện tác dụng không mong muốn.

• Thường gặp, ADR >1/100:

  • Toàn thân: Chóng mặt, ngủ lơ mơ, lú lẫn, ảo giác, ra mồ hôi, đỏ bừng mặt, sảng khoái.

  • Tiêu hóa: Buồn nôn, nôn, táo bón, co thắt túi mật, khô miệng.

  • Tiết niệu: Ðái khó.

  • Tuần hoàn: Chậm nhịp tim, hạ huyết áp thoáng qua, đánh trống ngực, loạn nhịp, suy tâm thu.

  • Hô hấp: Suy hô hấp, ngạt, thở nhanh.

  • Cơ xương: Co cứng cơ bao gồm cơ lồng ngực, giật rung cơ.

  • Mắt: Co đồng tử.

• Hiếm gặp, ADR < 1/1000:

  • Toàn thân: Phản ứng dị ứng, phản vệ, co thắt phế quản, ngứa, mày đay.

  • Hô hấp: Co thắt thanh quản.

  • Tuần hoàn: Giảm nhịp tim và suy tim có thể tăng nếu người bệnh đang dùng thuốc điều trị kháng Cholinergic, hoặc Fentanyl kết hợp với các thuốc giãn cơ (hủy thần kinh đối giao cảm).

  • Có thể làm giảm nguy cơ cứng cơ nếu tiêm tĩnh mạch chậm và được chỉ định dùng các thuốc Benzodiazepin trước khi dùng Fentanyl. Có thể xảy ra suy hô hấp thứ cấp sau mổ.

2. Hướng dẫn cách xử trí ADR:

• Nhịp tim chậm: Dùng Atropin.

• Suy hô hấp: Trong khi mổ, nếu suy hô hấp vẫn còn sau khi mổ thì phải hô hấp nhân tạo kéo dài. Ngoài ra có thể phải tiêm tĩnh mạch Naloxon. Phải dò liều Naloxon thật cẩn thận để đạt hiệu quả mong muốn mà không ảnh hưởng đến việc kiểm soát đau sau mổ hoặc không gây tác dụng không mong muốn khác như tăng huyết áp và nhịp tim nhanh. Liều khởi đầu có thể là 0,5 microgam Naloxon/kg thể trọng, tiêm tĩnh mạch. Phải tiếp tục theo dõi suy hô hấp để tiêm bổ sung Naloxon nếu cần. Tiêm truyền tĩnh mạch liên tục có thể liên tục kiểm soát được các tác dụng không mong muốn của Opioid.

• Hạ huyết áp: Bồi phụ nước và điện giải. Ðặt người bệnh ở tư thế máu dễ trở về tim, nếu điều kiện mổ cho phép. Nếu cần thiết, tiêm thuốc tăng huyết áp (trong hoặc sau mổ) và/hoặc Naloxon (chỉ tiêm sau mổ).

• Cứng cơ: Tiêm thuốc ức chế dẫn truyền thần kinh cơ và hỗ trợ hô hấp hoặc có thể tiêm Naloxon.

• Những biện pháp hỗ trợ khác cần phải sử dụng nếu cần thiết.

1. Thận trọng:

Thận trọng:

• Các trường hợp bệnh phổi mạn tính.

• Chấn thương sọ não và tăng áp lực sọ não.

• Bệnh tim (nhịp tim chậm).

• Trầm cảm.

• Nghiện rượu, ma túy.

• Luôn luôn theo dõi đề phòng suy hô hấp, khi cần thì phải làm hô hấp nhân tạo.

Thời kỳ mang thai:

• Thuốc giảm đau Opioid có thể gây ức chế hô hấp của thai nhi, tác dụng này có thể kéo dài. Với phụ nữ sắp sinh (2 - 3 giờ trước khi sinh), Fentanyl chỉ được chỉ định trong các trường hợp thật cần và được theo dõi chặt chẽ.

Thời kỳ cho con bú:

• Fentanyl được chỉ định đối với phụ nữ cho con bú, mặc dù có mặt ở trong sữa mẹ, nhưng ở liều điều trị Fentanyl không gây tác động đối với trẻ đang bú.

Trong trường hợp ngộ độc, để người bệnh nằm thoải mái, điều trị suy hô hấp và sốc.

Sau đó dùng thuốc giải độc Naloxon hydroclorid: 0,4 - 2 mg tiêm tĩnh mạch, nhắc lại sau mỗi 2 - 3 phút, có thể dùng với liều 10 mg. Naloxon có thể tiêm dưới da, tiêm bắp, hoặc tiêm tĩnh mạch.

Thuốc tiêm Fentanyl citrat bền khi bảo quản ở điều kiện thường, tránh ánh sáng.

Hỗn hợp trộn Fentanyl với dung dịch tiêm truyền Natri Clorid 0,9% có độ ổn định trong 30 ngày khi bảo quản ở nhiệt độ 23 độ C.

• Tác dụng giảm đau của Fentanyl tăng bởi các tác nhân ức chế thần kinh trung ương như: Rượu, thuốc gây mê, thuốc ngủ, thuốc chống trầm cảm ba vòng, Phenothiazin.

• Tác dụng trên đường tiêu hóa của Fentanyl làm giảm hấp thu một số thuốc: Mexiletin, Metoclopramid...

• Huyết áp giảm mạnh thường xảy ra khi phối hợp Fentanyl với thuốc chẹn beta - Adrenergic và thuốc chẹn kênh calci.