Phòng & Chữa Bệnh

THUỐC LÁ THẾ HỆ MỚI – THỦ ĐOẠN GÂY NGHIỆN MỚI

2021-06-02 18:53:33

Việt Nam mỗi năm có khoảng 40.000 người tử vong do các bệnh liên quan thuốc lá. Nếu tình trạng hút thuốc lá tiếp tục như hiện tại thì ước tính sẽ có 70.000 người chết mỗi năm vào năm 2030.

Thuốc lá đã và đang là một trong những vấn đề liên quan không chỉ tới sức khỏe mà còn kinh tế và xã hội. Thuốc lá gây hại nặng nề cho người hút không chỉ lên vấn đề thực thể mà còn lên cả vấn đề tâm thần kinh. Tổ chức Y Tế Thế Giới đã xếp nghiện thuốc lá là một bệnh với mã ICD-10 là F17 (Rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng thuốc lá).

Tỷ lệ thanh thiếu niên hút thuốc lá đã có xu hướng tăng dần. Ở Mỹ, mỗi ngày có 2.000 thanh thiếu niên dưới 18 tuổi bắt đầu hút thuốc lá, và hơn 300 thanh thiếu niên nhỏ hơn 18 tuổi hút thuốc lá mỗi ngày. Tại Việt Nam, chưa có thống kê cụ thể nào về tình trạng hút thuốc lá trong lứa tuổi thanh thiếu niên nhỏ hơn 18 tuổi nhưng con số sẽ không nhỏ.

Thực trạng hút thuốc lá đang có xu hướng tăng lên ở giới trẻ và hình thành nhóm người nghiện trưởng thành cao hơn trong tương lai. Nguyên nhân bắt nguồn từ sự xuất hiện của thuốc lá thế hệ mới. Thuốc lá điện tử thế hệ mới đã thay đổi cách thức gây nghiện nicotine.

Quá trình để trở nên nghiện thuốc lá

Sơ đồ: Quá trình trở nên nghiện thuốc lá – Nguồn: Tài liệu giảng dạy cai thuốc lá

Không phải một người hút thuốc lá là sẽ nghiện ngay mà cần một quá trình theo ngày, tháng và năm. Từ lúc hút hơi đầu tiên bị ho sặc sụa, bị say thuốc, nôn ói, bị chóng mặt, hoa mắt, bị mệt… cho tới lúc hút được nguyên hơi mà không bị khó chịu cần 1,5 tháng. Để hút được cả điếu thuốc cần 2,5 tháng và cũng từ lúc này người hút bắt đầu nghiện về tư tưởng. Đến 4,5 tháng thì bắt đầu có cảm giác đói thuốc nếu không hút thuốc. Nghiện về thể chất (nghiện thực thể) sẽ từ 5,4 tháng. Để hút mỗi tháng đều đặn cần 8,8 tháng.

Hội chứng cai thuốc xuất hiện vào 11 tháng. Dung nạp thuốc xuất hiện sau hội chứng cai 2 tháng ở thời điểm 13 tháng. Đến 19,4 tháng thì bắt đầu hút mỗi tuần và hút mỗi ngày vào 23,1 tháng. Cuối cùng tới 40,6 tháng thì mới nghiện thực sự.

Như vậy cần cả một quá trình dài 40,6 tháng (hơn 3 năm) thì một người mới nghiện thuốc lá thực sự. Trong quá trình này là cả một sự nỗ lực, làm quen, học hỏi, chịu đựng… để có thể nghiện thực sự. Như vậy để nghiện thuốc lá không phải nhanh và dễ dàng. Theo quá trình này thì chúng ta sẽ có cơ hội để can thiệp cắt đứt giai đoạn để không hình thành người nghiện thực sự. Nhưng thuốc lá thế hệ mới đang làm thay đổi quá trình này.

Thuốc lá điện tử thế hệ thứ 3 và thứ 4. Nguồn: Internet

Thuốc lá thế hệ mới: Thuốc lá kiểu mới, thuốc lá hâm nóng và thuốc là điện tử

1. Loại thứ nhất: Thuốc lá kiểu mới

Thuốc lá kiểu mới – Nguồn: Internet

Thuốc lá kiểu mới giống với thuốc lá truyền thống nhưng cách thức cấu tạo khác hơn như nhỏ hơn, ít nicotine hơn, thêm hương vị thảo dược khác.

Đây là một trong những cách thức thay đổi của các nhà sản xuất thuốc lá nhằm đánh lừa người hút thuốc lá hoặc những người mới tập hút thuốc lá vì nghĩ nhỏ, nhẹ và vị thảo dược nên không độc hại. Điều đáng lưu ý vì nó là hình thức gây nghiện mới đối với giới trẻ vì nhẹ hơn, dễ tiếp cận, dễ tập tành hơn nên thanh thiếu niên dễ sử dụng và dễ nghiện hơn.

Các triệu chứng của việc hút thuốc lá truyền thống sẽ không xuất hiện nhiều khi người tập hút thuốc lá kiểu mới này vì lượng khói ít hơn, lượng nicotine ít hơn, có thêm thảo dược nên sẽ có cảm giác dễ chịu hơn. Điều này sẽ dẫn tới việc người mới hút sẽ nhanh quen và thời gian trở nên nghiện thuốc lá sẽ ngắn lại. Sau đó việc dung nạp thuốc sẽ diễn ra nhanh hơn và tới lúc loại thuôc lá kiểu mới nhỏ hơn, nhẹ hơn này không đủ nồng độ nicotine người hút sẽ chuyển qua thuốc lá truyền thống mạnh hơn.

Các nghiên cứu cũng cho thấy về độ độc hại của 2 loại thuốc lá kiểu mới và truyền thống gần như tương đương nhau và thuốc lá kiểu mới có thể khiến người hút phải nhiều khí độc hơn do phải dùng lực hút mạnh hơn và sâu hơn.

2. Loại thứ 2: Thuốc là hâm nóng (Heat not burn)

Cấu tạo một điếu thuốc lá hâm nóng: Trên đã được tháo rời ra, dưới là nguyên vẹn. Nguồn: Internet
A: Sợi thuốc lá được làm từ huyền phù thuốc lá khô. Có 70% thuốc lá, chất làm ẩm (nước và glycerin) để tạo khí dung và khói.
B: Ống acetat rỗng
C: Bộ lọc màng polymer làm mát khí dung
D: Ống ngậm cellulose acetate mềm – bắt chước đầu lọc thuốc lá truyền thống

Loại thuốc lá này được tạo ra bởi các hãng sản xuất thuốc lá nhằm đánh lừa người cai thuốc lá với các bằng chứng và nghiên cứu về tính hiệu quả trong cai thuốc lá như giảm các chất độc hại. Loại thuốc lá này được sử dụng trong cai thuốc lá (harm reduction – giảm tác hại). Nhưng gần đây các nghiên cứu cho thấy loại thuốc lá này cũng gây hại như các loại thuốc lá truyền thống khác. Đây là thiết bị được một số nước cho phép sử dụng trong cai thuốc lá, điều này khiến cho việc buôn bán và sử dụng một cách hợp pháp.

Cấu tạo của thuốc lá hâm nóng chỉ là thay đổi hình thức nhưng vẫn chứa nicotine đồng thời kèm theo các chất bốc hơi ở nhiệt độ thấp hơn (250-350oC) so với thuốc lá thông thường (khoảng 600oC).

Hệ thống hút của thuốc lá hâm nóng. Nguồn: Internet
a) Sạc (trái) và đầu đốt (phải)
b) Điếu thuốc (trái) và đầu đốt đã bỏ 1 điếu vào (phải)
c) Đầu đốt điếu thuốc đã tháo rời; bộ phận đốt (trái), đầu giữ thuốc (phải)

Loại thuốc lá này có nồng độ nicotine 1-3mg tương đương với 1 điếu thuốc lá truyền thống. Điều dễ thấy là việc hút các loại thuốc lá hâm nóng này vẫn đưa lượng nicotine tương đương thuốc lá truyền thống dẫn đến việc nghiện thực thể không bao giờ ngừng được. Ngoài ra, hành vi hút thuốc lá vẫn tiếp tục vì cách thức tương tự như hút thuốc lá truyền thống.

Đối với giới trẻ có nhận thức chưa hoàn thiện, những quảng cáo về tác hại không đúng mức của loại thuốc lá này cũng như cách thức sử dụng của nó khiến thanh thiếu niên sẽ dễ dàng sử dụng hơn mà không nghĩ tới hậu quả. Thiết kế của các loại thuốc lá này cũng rất đặc biệt và khiến cho lớp trẻ thích thú và tò mò. Đây là một loại thuốc lá sẽ dễ xâm nhập vào lứa tuổi thanh thiếu niên.

3. Loại thứ ba: Thuốc lá điện tử

Các loại thuốc lá điện tử - Nguồn: Internet

Đây là loại thuốc lá có sự thay đổi và chuyển mình rõ nét nhất. Đặc biệt, sự biến tướng của loại thuốc lá này đã khiến tình trạng nghiện thuốc lá thay đổi mạnh mẽ. Mục đích lúc người ta sản xuất ra thuốc lá này là để cai thuốc lá nhưng thực tế thì việc giúp cai thuốc lá không được bao nhiêu mà ngược lại khiến người khác nghiện thuốc lá tăng lên. Theo thời gian thuốc lá điện tử hiện tại đã ra đời thế hệ thứ 4 và tiếp tục sẽ có sự thay đổi nhiều hơn nữa. Thế hệ đầu tiên tương tự điếu thuốc lá thông thường cho đến thế hệ thứ 4 đã khác hẳn, lớn hơn, chứa được nhiều tinh dầu hơn, thời gian pin lâu hơn, sành điệu và thời trang hơn.

4. Các thế hệ thuốc lá điện tử:

- Thế hệ thứ nhất: Giống với thuốc lá thông thường và thường được gọi là cigalike sử dụng cartomisers. Khi người dùng hít thuốc (hoặc một số thiết bị có nút bấm khởi động) sợi đốt nóng sẽ được kích hoạt và đốt nóng tạo ra hơi sương từ các chất lỏng được chứa trong các buồng chứa. Một số loại có đèn led đầu điếu thuốc và sáng khi người sử dụng hít vào. Thành phần trong các cartridge chất lỏng chủ yếu là nicotine và propylene glycol cùng với một chất tạo mùi thực phẩm.

Thuốc lá điện tử thế hệ thứ 1 - Nguồn: Internet

- Thế hệ thứ hai: Đây là sự cải tiến của thế hệ thứ nhất, vẫn khá giống với điếu thuốc lá nhưng kích thước lớn hơn, nguồn pin lớn hơn. Đặc biệt sự cải tiến trong buồng chứa chất lỏng điện tử. Những buồng chứa này có thể thay đổi nồng độ nicotine, thay đổi hương vị. Thời gian sử dụng lâu hơn và thích thú hơn khi dùng. Loại này cũng có thể thay cuộn dây đầu đốt và bấc. Thành phần chất lỏng trong cartridge chứa nicotine có nồng độ khác nhau, propylene glycol, glycerin, hương liệu.

Thuốc lá điện tử thế hệ thứ 2-Nguồn: Internet

- Thế hệ thứ ba và thứ tư: Giới trẻ vẫn thường gọi là VAPE. Kích thước loại này thường lớn hơn, hình dạng không giống thuốc lá truyền thống, có thể giống hộp quẹt hay USB, cây viết hay điện thoại… Đây là thế hệ cải tiến của các thế hệ trước với nhiều kiểu dáng bắt mắt hơn, thời trang hơn, hiện đại hơn. Nâng cấp hệ thống pin, nâng cấp hệ thống cuộn dây và đầu đốt. Điều chỉnh chế độ đốt và điện trở của thiết bị.
Cách thức sử dụng cũng thay đổi, có 3 loại khác nhau: loại nhỏ giọt chất lỏng vào mỗi khi hút; loại chất lỏng được chứa trong buồng chứa; và loại kết hợp 2 loại trên. Chất lỏng điện tử để sử dụng cho loại này cũng rất khác biệt với các loại thuốc lá thế hệ 1 và 2. Máy hút bán riêng và chất lỏng bán riêng thường chứa trong các lọ 5ml – 10ml… Các chất lỏng điện tử này thường sẽ có nicotine ở các nồng độ khác nhau, propylene glycol, glycerin, hương liệu, có một số không chứa nicotine.

Thuốc lá điện tử thế hệ thứ 3 và thứ 4. Nguồn: Internet

+ Đây là thế hệ thuốc lá điện tử gây nhiều nguy hại nhất vì nó ảnh hưởng rất nhiều tới cơ chế gây nghiện của giới trẻ. Nó thay đổi cách thức gây nghiện thuốc lá như thuốc lá truyền thống từng có và nó làm cho người hút trở nên nghiện nhanh hơn.

+ Với cấu tạo bắt mắt, hiện đại và thời trang khiến cho giới trẻ rất thích thú khi sử dụng. Điều này thay đổi nhận thức của thuốc lá điện tử nói riêng và thuốc lá truyền thống nói chung. Điều này sẽ dẫn đến hành vi sai tiếp theo là sử dụng mà không thấy có hại gì cả.

+ Các thành phần trong chất lỏng điện tử có nicotine với nồng độ từ thấp tới cao dần sẽ khiến người mới hút dễ dàng làm quen và trở nên nghiện nhanh hơn và nặng hơn. Cách thức tạo khí dung của thuốc lá điện tử cũng làm giảm bớt các kích ứng thường thấy khi hút thuốc lá truyền thống thường có nên việc bắt đầu hút hơi đầu tiên và những hơi tiếp theo sẽ hết sức dễ dàng. Người hút sẽ không có cảm giác bị khó chịu do nồng độ nicotine cao, luồng khói thay bằng luồng hơi nước sẽ dễ chịu hơn, hương liệu sẽ tạo mùi thơm hơn khiến người hút sẽ dễ hút và tiếp tục hút.

+ Các chất có tác dụng gây nghiện trong thuốc lá truyền thống gồm nicotine, acetaldehyde và một số chất đang được tiếp tục khám phá nhưng với thuốc lá điện tử thì các hương liệu có thể sẽ là một trong những tác nhân gây nghiện khác. Hiện tại có hơn 1.500 chất tạo mùi có trong các chất lỏng điện tử của thuốc lá điện tử. Người hút có thể sẽ bị nghiện chính những hương vị này khi sử dụng.

+ Điều đặc biệt nữa là khi giới trẻ sử dụng các loại thuốc lá này sẽ không bị phát hiện bởi gia đình và thầy cô vì nó không có mùi thuốc lá mà chỉ có mùi hương liệu, đồng thời các thiết bị này lại không giống thuốc lá vì có thể ngụy trang dưới dạng là USB, cây viết, hoặc hộp bút… Điều này sẽ khiến cho việc kiểm soát khó khăn và sự theo dõi gặp rất nhiều trở ngại.

+ Bên cạnh đó không thể loại bỏ các khả năng khác khi các chất lỏng điện tử này được thêm vào các chất gây nghiện khác như cocain, heroin… Và hậu quả sẽ còn nặng nề hơn nữa.

Các nghiên cứu cho thấy rằng thuốc lá điện tử thế hệ mới làm thay đổi tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên nhỏ hơn 18 tuổi. Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử thế hệ mới ở lứa tuổi này đang tăng báo động. Trong những năm gần đây, tình trạng hút thuốc lá của thanh thiếu niên nhỏ hơn 18 tuổi đã thay đổi rất nhiều. Với các loại thuốc lá điện tử thế hệ mới sẽ tạo ra một nhóm nghiện thuốc lá mới, nghiện về nhận thức, nghiện về hành vi, nghiện về thực thể với một tốc độ nhanh hơn, dễ dàng hơn và nặng nề hơn.

Cần có những biện pháp để ngăn chặn cũng như làm giảm tỷ lệ hút thuốc lá thế hệ mới nói chung và các loại thuốc lá điện tử thế hệ mới. Từ đó, chúng ta mới giảm được tỷ lệ người nghiện thuốc lá trưởng thành sau này. Vì các nghiên cứu đều cho thấy sự chuyển giữa việc hút thuốc lá điện tử sang hút thuốc lá truyền thống là rất dễ dàng.

Liên hệ Ths.Bs. Nguyễn Hữu Hoàng

Tài liệu tham khảo:

1.PGS.TS Lương Ngọc Khuê TPTH TNTL, Cn. Nguyễn Thị Thu Hương, Ths. Nguyễn Thùy Linh. Gánh nặng bệnh tật và tổn thất kinh tế của việc sử dụng thuốc lá. In: BYT V-Ctpcthtl, editor. Hà Nội2014.

2.Darrall KG. Smoking machine parameters and cigarette smoke yields. The Science of the total environment. 1988;74:263-78.

3.Bialous SA, Glantz SA. Heated tobacco products: another tobacco industry global strategy to slow progress in tobacco control. Tob Control. 2018;27(Suppl 1):s111-s7.

4.Simonavicius E, McNeill A, Shahab L, Brose LS. Heat-not-burn tobacco products: a systematic literature review. Tob Control. 2019;28(5):582-94.

5.Auer R, Concha-Lozano N, Jacot-Sadowski I, Cornuz J, Berthet A. Heat-Not-Burn Tobacco Cigarettes: Smoke by Any Other Name. JAMA Internal Medicine. 2017;177(7):1050-2.

6.Schaller JP, Keller D, Poget L, Pratte P, Kaelin E, McHugh D, et al. Evaluation of the Tobacco Heating System 2.2. Part 2: Chemical composition, genotoxicity, cytotoxicity, and physical properties of the aerosol. Regulatory toxicology and pharmacology : RTP. 2016;81 Suppl 2:S27-s47.

7.St.Helen G, Jacob III P, Nardone N, Benowitz NL. IQOS: examination of Philip Morris International’s claim of reduced exposure. Tob Control. 2018;27(Suppl 1):s30-s6.

8.Hartmann‐Boyce J, McRobbie H, Bullen C, Begh R, Stead LF, Hajek P. Electronic cigarettes for smoking cessation. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016(9).

9.Surís JC, Berchtold A, Akre C. Reasons to use e-cigarettes and associations with other substances among adolescents in Switzerland. Drug and alcohol dependence. 2015;153:140-4.

10.Shiffman S, Sembower MA, Pillitteri JL, Gerlach KK, Gitchell JG. The Impact of Flavor Descriptors on Nonsmoking Teens' and Adult Smokers' Interest in Electronic Cigarettes. Nicotine & tobacco research : official journal of the Society for Research on Nicotine and Tobacco. 2015;17(10):1255-62.

11.Health NCfCDPaHPUOoSa. E-Cigarette Use Among Youth and Young Adults: A Report of the Surgeon General [Internet]. Atlanta (GA): Centers for Disease Control and Prevention (US)2016.

12.Ambrose BK, Day HR, Rostron B, Conway KP, Borek N, Hyland A, et al. Flavored Tobacco Product Use Among US Youth Aged 12-17 Years, 2013-2014. Jama. 2015;314(17):1871-3.

13.Barrington-Trimis JL, Urman R, Berhane K, Unger JB, Cruz TB, Pentz MA, et al. E-Cigarettes and Future Cigarette Use. Pediatrics. 2016;138(1).

14.Ambrose BK, Rostron BL, Johnson SE, Portnoy DB, Apelberg BJ, Kaufman AR, et al. Perceptions of the relative harm of cigarettes and e-cigarettes among U.S. youth. American journal of preventive medicine. 2014;47(2 Suppl 1):S53-60.

15.Leventhal AM, Strong DR, Kirkpatrick MG, Unger JB, Sussman S, Riggs NR, et al. Association of Electronic Cigarette Use With Initiation of Combustible Tobacco Product Smoking in Early Adolescence. Jama. 2015;314(7):700-7.

16.Primack BA, Soneji S, Stoolmiller M, Fine MJ, Sargent JD. Progression to Traditional Cigarette Smoking After Electronic Cigarette Use Among US Adolescents and Young Adults. JAMA pediatrics. 2015;169(11):1018-23.

0 bình luận

Xem thêm

Rất hữu ích

Hữu ích

Bình thường

Nếu có bất cứ thắc mắc nào về vấn đề sức khỏe

hãy liên hệ với Tdoctor thông qua cách thức đặt câu hỏi trực tuyến Tại đây.
Hoặc mời bạn liên hệ qua Hotline/ Zalo: 0393.167.234 hay có thể tìm bác sĩ tại đây
Trân trọng.

Tìm kiếm câu tư vấn

Nhi Khoa Sản phụ khoa Nam khoa Ngoại Khoa Nội Khoa Tim mạch Hô hấp Tiêu hoá Răng hàm mặt Tai Mũi Họng Mắt Ung Bướu Da Liễu Dị Ứng Nội Tiết Tiết Liệu Dinh Dưỡng Tâm lý & Thần kinh Cơ xương khớp Phục Hồi Chức Năng Truyền Nhiễm Y học cổ truyền Phẫu thuật thẩm mỹ

XEM THÊM